دیدگاه اخباریان در مورد اثبات وجود خدا

مسئله اثبات وجود خدا از اساسی ترین دغدغه های بشری و مهمترین و کانونی ترین موضوع الهیّاتی مسلمانان است. مکاتب و جریانهای مختلف فکری در فرهنگ اسلامی و جامعه شیعی اعم از محدّثان، متکلّمان و فیلسوفان در عرصه راه و روش شناخت خدا؛ مسیرهای متفاوتی را پیموده اند. مطالعه توصیفی و تحلیلی آرای هر یک از مکاتب فکری و مقایسه آنها با یکدیگر، افزون بر ارزش تاریخی به روشن شدن نقاط قوت و ضعف اندیشه های هر یک از آنها مدد می رساند. رساله حاضر در صدد تبیین رویکرد اخباریان شیعه به مسئله اثبات خداست که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. فصل نخست شامل معرفی جریان اخباریگری و چهره های برجسته ای چون ملا أمین استرآبادی، ملا خلیل قزوینی، ملا محسن فیض کاشانی، شیخ حرّ عاملی، سید هاشم بحرانی، سید نعمت الله جزایری و شیخ یوسف بحرانی و شاخصه های فکری آنان بویژه در حوزه منابع معرفت دینی و نیز مروری بر مهمترین ادلّه اثبات وجود خدا است. در فصل دوم روش ها و ادلّه متنوع اخباریان در مسئله اثبات خدا با استناد به متون حدیثی، کلامی و تفسیری ایشان گزارش شده است. نقد و بررسی ویژگی ها و شاخصه های رویکرد اخباریان به مسئله اثبات خدا، موضوع فصل سوم رساله است. آن گونه که مطالعه حاضر نشان می دهد، در مجموع عالمان اخباری شیعه برخلاف ذهنیت موجود درباره ایشان، وجود خدا را با تبیین معرفت فطری و نیز اقامه براهین حدوث و قدم، امکان و وجوب و حتی برهان صدیقین اثبات نموده اند. آنان با نگاه ویژه به متون دینی و بهره گیری از ادلّه فوق، گاه درصدد هماهنگ سازی مفاهیم و آموزه های کلامی با آموزه های قرآنی و حدیثی برآمده اند.